Türkiye Bilgi Ansiklopedisi - Yabancı Sermaye ve Serbest Bölgeler

18 Ocak 1954 tarih ve 6224 sayılı “Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu”nu yürürlükten kaldıran ve Türkiye’deki yatırım ortamının liberal niteliğini öne çıkaran bir yasa hazırlanmıştır. 4875 sayılı “Yeni Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu” 17 Haziran 2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Doğrudan yatırımlara ilişkin temel yasa olarak tasarlanan bu kanun, Türkiye’nin uluslararası yatırımlara yönelik eşitlikçi ve liberal yaklaşımını yansıtmaktadır. Yatırımcıya açık ve anlaşılır mesajlar veren ve yatırımcının değişik mevzuatlar gereği sahip olduğu haklar ve tabi olduğu yükümlülükleri gösteren yeni kanun aynı zamanda “yasal bir rehber” niteliği taşımaktadır.

4875 sayılı Kanunla getirilen en önemli yenilikler “yabancı yatırımcı” ve “yabancı doğrudan yatırım” gibi yatırıma ilişkin temel kavramların uluslararası standartlar çerçevesinde tanımlanması ve daha önceki düzenlemelere göre yabancı sermayeli şirket olarak kurulacak şirketlerin şirket kuruluşu için almak zorunda oldukları ön izin prosedürünün ve asgari sermaye şartının kaldırılmış olmasıdır. 4875 sayılı Kanunla aynı zamanda yürürlüğe giren şirket kuruluşuyla ilgili yasal düzenlemeler sonrası şirket kuruluşu işlemleri ilgili Ticaret Sicili Memurluklarınca bir günde yapılmaktadır. Yeni düzenlemeler sonucunda yabancı sermayeli bir şirket kurulmasıyla % 100 yerli bir şirket kurulması arasında hiç bir fark bulunmamaktadır. Yeni kanunun yürürlüğe girdiği 17 Haziran 2003’den önce 6.519 olan yabancı sermayeli şirket sayısı yeni düzenlemelerden sonra hızla artmış ve 2005 yılı sonu itibarıyla 11.685 olmuştur.

11.685 adet yabancı sermayeli firmanın ülke gruplarına göre dağılımına bakıldığında AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 6.153 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir.

	AB ülkeleri ortaklı yabancı sermayeli şirketlerin içinde Almanya 2.045 adet firma ile birinci sırayı alırken, 926 adetle İngiltere, 925 adetle Hollanda ikinci ve üçüncü sırayı almışlardır.

	17 Haziran 2003-30 Aralık 2005 tarihleri arasında Türkiye'de faaliyete geçen yabancı sermayeli şirketlerin 252 adedinde, AB ülkeleri ortaklı yabancı sermayeli şirketlerin ise 146 adedinde kayıtlı sermaye 500 bin ABD dolarının üzerindedir.

	T.C. Merkez Bankası tarafından yayımlanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre; 2005 yılında gerçekleşen fiili giriş rakamı bir önceki yıla göre % 239 oranında artarak 9.65 milyar ABD doları olmuştur. 2005 yılında nakit sermaye girişinin % 56.7’si AB ülkeleri kaynaklıdır. Bu oran 2004 yılının aynı döneminde % 78.8 olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılı sonu itibarıyla doğrudan yabancı sermaye fiili girişleri toplamı 29.4 milyar ABD dolarına ulaşmıştır.

	Serbest Bölgeler. Türkiye’de ihracat için yatırım ve üretimi artırmak, yabancı sermaye ve teknoloji girişini


	Menemen Deri Serbest Bölgesi - İZMİR

	hızlandırmak, ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir biçimde sağlamak, dış finansman ve ticaret imkanlarından daha fazla yararlanmak amaçlarına yönelik olarak, 1985 yılında 3218 sayılı “Serbest Bölgeler Kanunu” yürürlüğe girmiştir. Türkiye’nin ilk serbest bölgeleri 1987 yılında Mersin ve Antalya’da açılmış, 2006 yılı itibarıyla faaliyet gösteren serbest bölge sayısı 21’e ulaşmıştır.

	• Akdeniz Bölgesi’nde Mersin, Antalya, Adana-Yumurtalık Serbest Bölgeleri, • Ege Bölgesi’nde Ege, İzmir Menemen Deri ve Denizli Serbest Bölgeleri, • Marmara Bölgesi’nde İstanbul Atatürk Havalimanı, İstanbul Deri ve Endüstri, İstanbul Trakya, Avrupa, Bursa, Kocaeli, İMKB ve ar-ge ile yüksek teknoloji üretimi üzerine TÜBİTAK-MAM Serbest Bölgeleri, • Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erzurum’da Doğu Anadolu Serbest Bölgesi, • Karadeniz Bölgesi’nde Trabzon, Rize ve Samsun Serbest Bölgeleri, • İç Anadolu Bölgesi’nde Kayseri Serbest Bölgesi,

	• Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Mardin ve Gaziantep Serbest Bölgeleri, gelişmiş alt yapılarıyla kullanıcılarına hizmet vermektedirler.

	Serbest bölgeler, girişimcilere sağladığı imkanlar ve avantajlar ile Türkiye’nin en cazip yatırım teşvik bölgeleri olmaya devam etmektedir.

	Serbest bölgeler ticaret hacmi 2005 yılında 23.3 milyar ABD dolarını aşmıştır. Ticaret hacmi sektörel olarak incelen-diğinde; sanayi ürünleri toplam ticaret hacminin % 97.2’sini, tarım ürünleri % 2.6’sını, madencilik ve taş ürünleri de % 0.2’sini oluşturduğu görülmektedir. Serbest bölgeler kuruluş amaçlarına uygun olarak çalışanlar için yeni iş imkanları yaratmaya devam etmiş, buna bağlı olarak bölgelerde istihdam edilen personel sayısı 2005 yılında 39 bin 046’ya ulaşmıştır. 2006 yılının Ocak ayında ise serbest bölgeler ticaret hacmi 1 milyar 434 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak ayı itibarıyla faaliyet gösteren toplam firma sayısı 3.925 olup, üretici firma sayısı 777, yabancı sermayeli firma sayısı ise 644’tür. OECD ülkelerinin % 37.2’lik oran ile serbest bölgeler ticaret hacmi içinde en büyük paya sahip olduğu görülmektedir. Bu grup içinde % 30.9 ile AB ülkeleri ilk sırada yer almaktadır.