Türkiye Bilgi Ansiklopedisi

	Sosyal Ortaklar

	Türkiye’de, toplumsal uzlaşma fikrinin yerleştirilmesi ve sorunların çağdaş bir yaklaşımla çözülmesi amacıyla işçi-işveren-hükümet arasında üçlü diyalog ve iş birliğinin kurumsallaşmasına yönelik çabalar, Başbakanlığın 17 Mart 1995 tarih ve 1995/5 sayılı Genelgesi ile desteklenerek res-miyet kazanmış, Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulmuştur.

	İş Kanununun 114. maddesi ile düzenlenen üçlü danışma kurulu da sosyal diyaloğa katkı sağlayan bir süreç olarak çalışma hayatına katılmıştır.

	Ayrıca, memur sendikalarının kurulabilmesi için anayasanın 53. maddesine bir fıkra eklenmiş ve böylece Türkiye’de sayıları 2 milyonu aşan memurların örgütlenmelerine olanak sağlanmıştır.

	İşçi ve İşveren Sendikaları. Sendikaların kurulması 20 Şubat 1947 tarihli ve 5018 sayılı “İşçi ve İşveren Sendi-kaları ve Sendika Birlikleri Hakkında Kanun” ile mümkün


	Ülkede işçilere hem grev hem de toplu iş sözleşmesi hakkı verilmektedir.

	olmuştur. İşçiler, belirli illerde sendika birlikleri ve belirli iş kollarında sendika federasyonları oluşturmuşlardır.

	Endüstri ilişkilerinde işveren kesimini temsil eden tek üst kuruluş durumundaki Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), 20 Aralık 1962 tarihinde gönüllü örgütlenme esasına göre faaliyete geçmiştir. Ayrıca, 1963 yılında yürürlüğe giren 274 sayılı “Sendikalar Kanunu” ve 275 sayılı “Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu” ile işçilere hem grev, hem de toplu iş sözleşmesi hakkının verilmesi ve sendikaları güçlü duruma getirecek yeni iktisadi imkanların sağlanması, Türk işçi hareketi açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur.

	Toplu İş Sözleşmeleri, Grev ve Lokavt Hakkı. İşçi ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarıyla birlikte çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler. Toplu iş sözleşmesi yürürlük süresi genel olarak iki yıllık dönem için geçerli olmaktadır. Ülkede, 2004-2005 yılı toplam olarak 910 binin üzerinde işçiyi kapsayan 3 bin 400’e yakın toplu iş sözleşmesi yapılmıştır.

	Toplu iş sözleşmelerinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıktığı takdirde, işçiler grev hakkına sahiptirler. Grev hakkının kullanılmasının ve işverenin lokavta başvurmasının usulü, şartları, kapsamı ve istisnaları kanunla düzenlen-miştir.

	2005 yılında, özel sektörde gerçekleşen toplam 33 greve, 45 işyerinde çalışan 3 bin 092 işçi katılmış ve kaybedilen işgünü sayısı 175 bin 950 olmuştur. Kamu sektöründe ise toplam 1 grev kararı uygulanmış ve 12 işyerinde 437 işçinin katıldığı bu grevler nedeniyle 874 işgünü kaybı yaşanmıştır.

	Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş). En büyük işçi sendikası olan Türk-İş, 1952 yılında faaliyet-lerine başlamış ve işçilere grev hakkının tanınmadığı




	1952-1963 döneminde, temsil ettiği üyeler lehine yasalar çıkarılması ve görüşmeler yoluyla ücretlerin artırılması doğrultusunda gayret göstermiştir. 1963 sonrasında Türk-İş’e bağlı sendikaların ve bu sendikalardaki örgütlü işçilerin sayısı hızla artmıştır. Bugün Türk-İş’e ikisi Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde olmak üzere toplam 35 sendika üyedir. Ocak 2006 itibarıyla üye sayısı 2 milyon 93 bindir.


	TİSK Başkanı Tuğrul Kudatgobilik

	Diğer Sendikalar. Türkiye’de Devrimci İşçi Sendika-ları Konfederasyonu (DİSK), Türkiye Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Hak-İş) ve bağımsız sendikalar da faaliyet göstermektedir.

	12 Eylül 1980 tarihinde kapatılıp 1991 yılında tekrar faali-yete başlayan DİSK’in bünyesinde, 17 sendika bulunmak-tadır ve üye sayısı Ocak 2006 tarihinde 404 bin 47’dir.

	1976 yılında kurulan ve 1980 yılında faaliyeti durdurulan Hak-İş, 1981 yılının Şubat ayında tekrar faaliyete geçmiştir. Çatısı altında yedi sendika bulunmaktadır ve 400 bin civarında üyesi vardır.

	Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK). Endüstri ilişkilerinde işveren kesimini temsil eden tek üst kuruluş olan TİSK, 1962 yılında kurulmuştur. Sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren ve ülke genelinde örgütlenmiş 21 işveren sendikası, 8 bin 300 işletme TİSK’e üyedir. Kamu ve özel kesimi bünyesinde birleştiren konfe-derasyonun 1 milyon 200 bini aşkın üyesi bulunmaktadır.