Türkiye Bilgi Ansiklopedisi - Sosyal Güvenlik Sistemi ve Yapısı

Sosyal Güvenlik Sistemi ve Yapısı

Anayasanın 60. maddesinde “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” hükmü yer almaktadır. Bu hükme dayanılarak, sosyal güvenlik haklarını sağlayan üç ana sosyal güvenlik kuruluşu devlet tarafından oluşturulmuştur. Bunlar; işçilerin sosyal güvenliklerini sağlamakla yükümlü Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), kamu görevlilerinin sosyal güvenliklerini sağlayan T.C. Emekli Sandığı ile esnaf, sanatkar ve diğer bağımsız çalışanların sosyal güvenliklerini sağlamak üzere kurulan BAĞ-KUR’dur. Ayrıca bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret ve sanayi odaları veya bunların oluşturdukları birliklerin personelinin malullük, yaşlılık ve ölümlerinde yardım yapmak üzere kurulan Özel Sandıklar mevcuttur.

Emekli Sandığı, SSK ve BAĞ-KUR, devletin sosyal güvenlikle ilgili görevlerini yerine getirmektedirler. 2005 yılı sonu itibarıyla, sosyal sigorta programları tarafından kapsanan nüfus oranı % 91.2’dir. Aynı yıl itibarıyla sosyal güvenlik kuruluşlarında, (SSK, Emekli Sandığı, BAĞ-KUR ve sandıklar)

	aktif sigortalı 13 milyon 370 bin 314, bu kuruluşlardan aylık alanlar 7 milyon 406 bin 679 ve sigortalıların aile fertleri 45 milyon 680 bin 677 kişi olmak üzere, toplam 72 milyon 844 bin kişi sosyal güvenlik kapsamında bulunmaktadır.

	Sosyal güvenlik kurumlarının finansman sıkıntılarını giderecek ve sosyal güvenlik sisteminde yeniden yapılan-maya esas teşkil edecek çalışmalara hız verilmiştir. Bu çerçevede, 4447 sayılı Kanun ile sosyal güvenlik sisteminde ihtiyaç duyulan bazı temel düzenlemeler yapılmıştır. Emeklilik yaşının; SSK, BAĞ-KUR ve T.C. Emekli Sandığı’nda sigorta kapsamına yeni giren kadınlarda 58, erkeklerde ise 60’a çıkarılması sağlanmıştır. Ayrıca üç sosyal güvenlik kuruluşunun tek çatı altında yapılandırılması amacıyla 13 Nisan 2006 tarihinde TBMM’de “Sosyal Güvenlik Kurumu”nun kurulmasına dair kanun kabul edilmiş ve bu yoldaki çalışmalara hız verilmiştir.

	İşsizlik Sigortası. İşsizlik Sigortası, 25 Ağustos 1999 tarihinde TBMM tarafından 4447 sayılı Kanunla kabul edilerek Türk çalışma hayatındaki yerini almıştır.

	İşsizlik sigortası, kapsama giren tüm sigortalılar için zorunlu olup, ülke düzeyinde 1 Haziran 2000 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu yeni düzenleme ile işsizlerin geçici gelir kayıpları telafi edilerek belirli bir süre de olsa gelir güvencesi sağlanmakta, niteliklerine uygun işleri daha rahat bir ortamda aramalarına imkan yaratılmaktadır.

	Sosyal Hizmetler ve Yardımlar. 27 Mayıs 1983 tari-hinde yayınlanan 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esi-rgeme Kurumu (SHÇEK) Kanunu ile “Korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, özürlü, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetleri yürütmek ve teşkilat kurma hakkı” SHÇEK Genel Müdürlüğüne verilmiştir.

	Bu Kanun doğrultusunda çalışmalarını yürüten SHÇEK Genel Müdürlüğü ülke çapında örgütlenmeye giderek, 81 ilde İl

	Sosyal Hizmetler Müdürlüğünü kurmuştur. Devlet Bakan-lığı’na bağlı olarak hizmetlerini yürüten SHÇEK Genel Müdür-lüğünün; 97 Çocuk Yuvası, 110 Yetiştirme Yurdu, 67 Huzur-evi, 68 Rehabilitasyon Merkezi, altı Kreş ve Gündüz Bakımevi, 44 Çocuk ve Gençlik Merkezi, 14 Kadın Konukevi, 64 Toplum Merkezi, beş Yaşlı Dayanışma Merkezi, iki Gençlik Evi, 36 Aile Danışma Merkezi, 35 İlçe Sosyal Hizmet Müdürlüğü ve 81 İl Müdürlüğü olmak üzere; 2005 yılı sonu itibarıyla toplam 627 kuruluşu bulunmaktadır. Söz konusu 627 kuruluşta 9.151 kadrolu, 3.660 özel hizmet alımı ile toplam 12.811 çalışan personel tarafından hizmet veril-mektedir.

	SHÇEK Genel Müdürlüğünce; Çocuk Yuvası ve Yetiştirme Yurtlarında korunmaya muhtaç çocukların bakılıp korunma-ları, hayata hazırlanmaları, huzurevlerinde yaşlıların, reha-bilitasyon merkezlerinde özürlülerin, kadın konukevlerinde istismara uğramış ya da uğrama riski olan kadınların ve varsa beraberinde getirdikleri çocuklarının bakılıp korun-masının yanı sıra, rehabilitasyonları da sağlanmaktadır.


	Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğünün, Gönüllüler ve Sivil Toplum Kuruluşları ile yaptığı iş birliği sayesinde Sevgi Evi projesi hayata geçirilmiştir.


	Özürlü sporcuların oluşturduğu futbol takımı antrenmanda.

	Genel Müdürlüğe bağlı 109 adet yetiştirme yurdunda, bakım ve koruma altında olan gençler için 3413 sayılı Kanun hükümlerince; kamu kurum ve kuruluşlarının, kadro mevcutlarının binde biri nispetindeki kadrolarına, her yılbaşında bu gençler arasında yapılacak sınavda başarılı olanlardan atama yapmaları öngörülmüştür. Bu kapsamda 1988 yılından bu güne kadar 24 bin 218 genç işe yerleştirilmiş olup, 5 bin 436 genç sırada beklemektedir.

	SHÇEK; bakıma, korunmaya muhtaç özürlü bireylere, 36 ya-tılı rehabilitasyon merkezinde 2 bin 589 özürlüye, 30 gün-düzlü Rehabilitasyon Merkezinde ise; 2 bin 492 özürlüye olmak üzere toplam 5 bin 081 özürlüye hizmet sunmak-tadır.

	Koruyucu-önleyici sosyal hizmetler ise; Toplum Merkezleri, Aile Danışma Merkezleri, Çocuk ve Gençlik Merkezlerinde sürdürülmekte olup, korunmaya ve bakıma muhtaç olma riski taşıyanlara eğitim verilmekte ve muhtaçlıkları kanıt-lananlara ayni ya da nakdi sosyal yardımlar yapılmaktadır.